متون مقدس هندوها

1- وداها: کهن ترین نوشته­های دینی در هند عبارتند از متنهای سنسکریتِ هندو – اروپایی، که به نام وداها1 معروفند. واژه ودا به معنی دانش است.  و این متنها در بردارنده اطلاعاتی درباره مناسک مرتبط با آتش مقدس است . تعیین تاریخ دقیق این متنها مشکل ا ست، اما پژوهشگران معتقدند که آنها بین 1500 تا 600 پیش از میلاد نوشته شده­اند و این وداها به طور شفاهی حفظ گردیدند. خانواده­های روحانی، متنهای مزبور را نسل به نسل به دست آیندگان می­رسانیدند، و آنها را با استفاده از شیوه­های دقیق فن یادسپاری2 به خوبی نگهداری می­کردند.
با خلاصه­ترین توضیح، وداها چهار مجموعه (سامهیتا3) از مطالبی هستند که با مناسک و آداب دینی مرتبطند . ریگ ودا سامهیتا4 حاوی ده کتاب سرود درباره خدایان مختلف است. هر یک از این کتابها توسط حکیمان وابسته به خانواده های روحانی، خانواده­هایی که مسئولیت نگهداری اصل سروده­های دینی را بر عهده داشتند، به رشته تحریر درآمده بود. روحانیون این سرودها را در هنگام برگزاری مناسک مرتبط به آتش مقدس از حفظ می­خواندند. ساما ودا سامهیتا5 کتابی است از ترانه­ها بر مبنای ریگ ودا همراه با دستور العملهایی برای طرز یادگیری ازبر خواندن آنها. یاجور ودا6 در بردارنده عبارتهای کوتاه منثور و منظوم، یا مانتراها7، است که در هنگام برگزاری مناسک دینی از آنها استفاده می­شود. آثاروا ودا مجموعه­ای است از سرودهای دینی و عبارتهای سحرآمیز، که بسیاری از آنها به آداب و مناسک مربوط به قربانی کردن وابسته نیستند، اما با مسائل زندگی روزمره در ارتباطند، متن مزبور آخرین ضمیمه بوده و مانند سه متن نخست حایز شأن و اعتبار نبوده است، موردی که پژوهشگران را به این نتیجه رساند که این متن بایستی منعکس کننده سنتهای مرسوم غیرآریایی باشد تا سنتهای مربوط به روحانیت، بسیاری از عبارتها در آثاروا ودا8 به امور عادی مثل درمان بیماریها، از خود واگرداندن ارواح خبیثه و پیشگیری از مارگزیدگی مربوط می شوند.
هر یک از مجموعه­های ودایی سه نوع مطلب افزوده دارد و کاربرد متوسعتر واژۀ ودا همه اینها را در برمی گیرد. نخستین افزوده­ها که به تفسیر مناسک مربوط است، برهمناها نام دارند. برهمناها قوانین مربوط به مناسک را تعریف می­کنند و مثالهایی درباره مقاصد و معانی­شان می آورند. دومین افزوده­ها «تصانیف جنگل» (آریانیاکاها) نام دارند؛ زیرا بنابر روایت، آنها را حکیمان گوشه­نشین در جنگل تصنیف کرده بودند. آریانیاکاها عمدتاً ضمیمه برهمناها هستند، و بر مناسکی که در متون کهنتر به تفصیل به آنها پرداخته نشده است معطوفند. در آنها همچنین به اهمیت شناخت معنای مناسک با توصیف فواید زیادی که به اجرا کنندۀ مناسک از راه انجام دادن اعمال مخصوص تعلق می­گیرد، پرداخته می­شود. در پایان، اوپانیشادها، سومین نوع مطلب افزوده، اندیشه­های آرانیاکاها را از راه تبیین فطرت واقعی و معنای مناسک در یک دوران، هنگامی که کانون توجه از اجرا[ی مناسک] و در جهت دانش در حال جابه جا شدن بود، بیشتر بسط می­دهند. اوپانیشادها آخرین افزوده­ها محسوب می شوند، و احتمالاً، بین 600 تا 300 پیش از میلاد تصنیف شده اند.
اگر چه هندوها برای وداها به عنوان متون مقدس، حرمت قائلند، عده بسیار اندکی از آنها از محتوایشان آگاهی دارند . چند سرود دینی در معابد و در مراسم نماز خانوادگی از حفظ خوانده می­شود، اما این متون اساساً جزو کتب درسی مناسک به شمار می آیند و روحانیون و محققان به قسمت عمده محتویات آنها توجه می­کنند. به رغم این، متون مزبور در سنت هندو نفوذی فوق العاده دارند. وداها را حکیمان عهد باستان مانند شروتی، به صورت «وحی»، دریافت داشتند، این متون در بردارنده معرفتی است که فرا انسانی و سرمدی تلقی شده است. این معرفت به حکیمان در هنگامی که آنها در حال تفکر آمیز مشغول سیر بودند الهام شده بود. در برخی از مکاتب مبتنی بر خداشناسی، ادعا شده است که مصنف وداها خداوند بوده است، اما برخی دیگر را عقیده بر این است که مصنف متون مزبور مشخص نیست. این متون که صرفاً، به عنوان معرفت سرمدی و رشیهای ("بینندگان") ودایی به حیات خود ادامه می­دهند، قادر بودند آن معرفت را «ببینند» و به دیگران انتقال دهند.

 2- اوپانیشادها: به تدریج دانش مقدس، همراه با مناسک قربانی کردن نهادینه شد. این مناسک با محسوب داشتن عملکرد ذهنی بسط یافت؛ به نحوی که اندیشه، جایگزین اعمال جسمانی گردید. حکیمان گمان می­کردند این دانش بود که اساسی بود، نه مناسک ظاهری. آرنیکه ها( کتابهای جنگل) تعلیم حکیمانی را که در گوشه­های خلوت جنگل زندگی می­کردند، منعکس می­ساخت، و به سنت مربوط به مناسک قربانی جنبه­ای تمثیلی می­داد. این نهادینه ساختن مناسک توجه خاص بر شخص مفرد، که واسطه مناسک ذهنی بود، داشت. او مانند روحانی برهمن می­شد، در حال اندیشیدن درباره مفهوم مناسک قربانی کردن و در حال نیل به دانش مقدس. این روند تفسیر مجدد اعمال دینی و دانش در اوپانیشادها تداوم یافته بود. اوپانیشادها یک دوران پرشور نگرش فلسفی را منعکس می­کردند، همان دورانی که موجب پیدایش آیین بودا، و آیین جاین شد. این نگرش در آموزشگاه­هایی که معلمان، اندیشه­هایشان را به شاگردانشان انتقال می­دادند، پا گرفت و در مباحثه­ای عمومی بسیار مؤثر بود. جلسه­های عمومی در جایی که حکیمان بزرگ- هم مردان و هم زنان- می­توانستند به تبادل نظر بپردازند و درباره شایستگیهایشان بحث کنند، تشکیل می­شد. بیشتر مطالب اوپانیشادها از بحثهای فاضلانه و گفت و گوهای میان معلمان و شاگردان تشکیل شده­اند.

منبع : سیبل شاتوک ، آیین هندو، ترجمه محمد رضا بدیعی ، تهران، امیرکبیر، 1380 ،صص24تا 57 .